گزارش رونمایی از کتاب فرهنگ لغت نمایشی در قالب هفدهمین جشنوارۀ نمایش عروسکی
نگرانی جمعی از فراموشی آیین‌ها و سنت‌ها
نخستین پاتوق شبانۀ هفدهمین جشنوارۀ بین‌المللی نمایش عروسکی تهران ـ مبارک به رونمایی از کتاب «فرهنگ لغات و اصطلاحات نمایش‌های آیینی و سنتی» نوشتۀ فریبا رییسی اختصاص داشت.
به گزارش ستاد خبری هفدهمین جشنوارۀ تئاتر عروسکی تهران‌مبارک، شامگاه پنجشنبه یکم شهریورماه با حضور جمعی از مهمانان خارجی و داخلی جشنوارۀ نمایش عروسکی و در نخستین پاتوق شبانۀ این جشنواره، کتاب «فرهنگ لغات و ... » با سخنانی از فریبا رییسی و داود فتحعلی‌بیگی، رییس کانون تخصصی نمایش‌های آیینی و سنتی معرفی شد.
این کتاب که به لغات و اصطلاحات رایج در تعزیه، تقلید، خیمه‌شب‌بازی و نقالی اختصاص دارد و توسط نشر نمایش وابسته به موسسۀ انجمن نمایش منتشر شده است.
در ابتدای این مراسم، فریبا رئیسی؛ دربارۀ پروسۀ تالیف «فرهنگ لغات و اصطلاحات نمایش‌های آیینی و سنتی» گفت: راهی بسیار سخت و طولانی را طی کردیم. پنج سال از زندگی‌ام را بر سر تالیف این کتاب گذاشتم. مدام مطالب را اصلاح و به‌روز می‌کردم تا اثری درخور جامعۀ تئاتری ایران باشد. در این راه استادی بسیار سخت‌گیر در کنار خودم داشتم. داوود فتحعلی‌بیگی با حساسیتی مثال‌زدنی لغاتی که یافته بودم را مورد بررسی قرار می‌داد چون از سویی منابع لغت‌ها بسیار اهمیت داشت و لغاتی که منابع معتبری برای آن‌ها پیدا نکردیم را حذف کردیم. تلاش کردم به منبع اصلی نقب بزنم. حتی وقتی به‌عنوان اولین کتاب، کار بسیار گران‌قدر بهرام بیضایی را در دست گرفتم، به آن منبعی که خود بیضایی مطلب خود را بر اساس آن نوشته است، نقب زدم. می‌خواستم مطمئن شوم تک‌تک لغات اصالت و هویت دارند. از سویی دیگر نمی‌توانستیم این دایره لغات را خیلی گسترده در نظر بگیریم چون اگر قرار بود وارد آیین‌های شهرستان‌ها شویم، پروسه بسیار بسیار طولانی‌تر می‌شد درنتیجه تنها به پایتخت فکر کردیم. تلاش کردیم لغاتی را انتخاب کنیم که همه‌گیر باشند.
این هنرمند تئاتر، آموختن نمایش‌های آیینی و سنتی را بسیار مهم دانست و ادامه داد: در تمام شاخه‌های هنری ابتدا باید آثار کلاسیک را به‌خوبی بشناسیم و سپس به‌سمت هنر مدرن برویم. در زمینۀ تئاتر هم ابتدا باید با آیین‌ها و شیوه‌های اجرای نمایش ایرانی آشنا شویم و سپس به سراغ آثار مدرن برویم اما ما می‌خواهیم ابتدا پیکاسو شویم و سپس دریابیم ظرفیت‌های هنر کلاسیک در ایران چیست؟! بنیان تئاتر ما، آیین‌های نمایشی و شیوه‌های اجرای نمایش‌های ایرانی است.
رییسی اضافه کرد: جالب اینجاست که در سراسر دنیا تحقیقات بسیار زیادی بر روی نمایش‌های ایرانی انجام گرفته است. وقتی به یک کشور خارجی می‌روم و می‌بینم «مبارک» را حتی از من هم بهتر می‌شناسند، بسیار هیجان‌زده می‌شوم اما وقتی به میان جوان‌های کشور خودمان می‌روم، می‌بینم سنت‌ها را کنار گذاشته‌اند. البته نمی‌توان تنها جوان‌ها را در این میان مقصر دانست چون اتفاق‌هایی افتاده است که آن‌ها از این آیین‌ها دور شده‌اند. برخی از نکات را به‌حق کنار می‌گذاریم اما بسیاری از مسائل هم به‌ناحق کنار گذاشته شده‌اند. بنیان بسیاری از آیین‌ها را با برچسب خرافه‌گرایی از ریشه کنده‌ایم!
او تاکید کرد: اگر به آیین‌های‌مان بها ندهیم، از کشورهای دیگر نتیجۀ تحقیقات‌شان را به ما انتقال می‌دهند و ما باید حسرت بخوریم. افتخار می‌کنم که خداوند و کائنات تصمیم گرفتند که من آفرینندۀ این کتاب باشم. همچنین از این‌که کتاب من در جمع خانواده‌ام؛ یعنی هنرمندان تئاتر عروسکی رونمایی شد، بسیار خوشحالم. در جشنوارۀ تئاتر دانش‌آموزی، به نقالان دانش‌آموز اهدا شد که بسیار برای من ارزشمند بود. این اتفاق‌ها جواب همۀ زحمت‌های مرا می‌دهد.
در ادامه، داوود فتحعلی‌بیگی با قدردانی از زحمات فریبا رئیسی، گفت: نسبت به فریبا رئیسی بسیار بی‌مهری صورت گرفت و بارها انتشار کتاب را به تعویق انداختند اما در مدتی که این کتاب منتشر شده است، استقبال بسیار خوبی از آن صورت گرفته است. البته فرصت و امکان فریبا رئیسی در حدی بود که به بخش‌هایی از فرهنگ سرزمین کهن ما بپردازد. به همین جهت لازم است هرکدام از هنرمندان حاضر در جشنوارۀ تئاتر عروسکی در هرکجای ایران که زندگی می‌کنند، برای حفظ و نگهداری فرهنگ‌عامه و فولکلور و کهن سرزمینمان تلاش کنیم. همۀ ما وظیفه داریم هر لغتی را که پیدا می‌کنیم، ثبت کنیم. متاسفانه ارتباط نسل جدید ما با گذشته در حال از دست رفتن است. به همین علت بسیاری از تجربیات ما در دست فراموشی است.
وی در ادامه افزود: اگر تجربیات گذشته فراموش و گم شوند، دست ما خالی می‌شود. برخی می‌گویند فراموش کردن گذشته، اتفاق مهمی نیست اما باید به این نکته توجه داشت، فارغ از این‌که آیین‌ها میراث فرهنگی ما هستند، بسیاری از این تجربیات می‌تواند به درد امروز ما بخورد.
اجرای قطعات موسیقی توسط گروه‌های آبادانی و گیلکی که با همراهی حاضران و دیگر مهمانان خارجی برگزار شد، از دیگر بخش‌های این پاتوق بود.
هفدهمین جشنوارۀ بین‌المللی نمایش عروسکی تهران‌مبارک با دبیری مرضیه برومند یکم تا هفتم شهریورماه برگزار می‌شود.