نقدی بر نمایش «واندالاماندا» نوشته «جلنا توندینی» با طراحی «لوسی ویدانویچ» و کارگردانی «مورانا دولنچ از کرواسی»
جامعه رنگارنگ یا القای برابریهای آرمانی
جامعه رنگارنگ یا القای برابریهای آرمانی 2
جامعه رنگارنگ یا القای برابریهای آرمانی 3
رضا آشفته: واندالاواندا نمایش عروسکی از کشور کرواسی است که برای کودکان اجرا میشود و هدف از اجرای آن نشان دادن رنگارنگ بودن آدمها در هر جامعهای است که ضمن پذیرفتن این تفاوتها باید در کنار هم به صلح و صفا زندگی کنند وگرنه نظم زندگی مختل خواهد شد و همه مقابل هم قرار میگیرند که این دیگر هیچ نفعی برای جامعه متمدن انسانی ندارد.
نام تئاتر عروسکی"واندالاواندا" از ترکیب دو کلمه است؛ "واندا" اسم برهای است که شخصیت اصلی نمایش است. همچنین لاواندا یعنی اسطوخدوس. داستان یک برهای است که با دیگر برهها متفاوت است و هر چیزی را که میخورد به رنگ آن در میآید. او عاشق اسطوخدوس است و بیشتر به رنگ بنفش در میآید و با خوردن این گیاه همیشه بوی خوبی میدهد؛ گاهی لیمو میخورد و زرد میشود و...
واندالاواندا برۀ خوش مشرب و مهربانی است که دوست دارد با همۀ حیوانات بگومگو و بازی کند اما هر کدام از آنها تنها به دلیل متفاوت بودن این گوسفند که نه سفید و سیاه و نه قهوهای است او را به راحتی به عنوان گوسفند نمیپذیرند و درواقع پساش میزنند. او ابتدا به سراغ گوسفندهای مثل خودش میرود که طرد میشود سپس همین طور بز و گاو و مورچهها و مرغ و جوجههایش و سر آخر هم حیوانات آبزی نیز نمیخواهند او را دوست و همبازیشان کنند... یکباره انگار واندالاواندا گم و گور میشود که بعد همه صدایش میزنند تا پیدایش میشود اما این بار همه مشتاقاند که با این برۀ نازنین دوستی کنند!
به نظر میرسد این تحول ناگهانی است. ناگهان همه حیوانات میخواهند حیوانی را بپذیرند که به دلیل عجیب بودنش میتواند آنها را بترساند که دچار نوعی بیماری واگیردار شوند و مانند این چیزها، چرا دوباره همه احساس میکنند که باید به جمع شان برگردد؟ شاید دلیلی برای بیان این بازگشت نباشد؟ به هر روی، میدانیم که این برگشت به میان جمع نیازمند اتفاقات و دادههای دیگری است که مسیر تحول این شخصیتها را بر ما معلوم کند. بنابراین متن شکل کاملی به خود نمیگیرد و باید برای پایانبندیاش فکر بهتری شود.
نمایش واندالاواندا برای بیان مفاهیم خود در آن، تفاوتها را برجستهسازی میکند که در نهایت به کنار آمدنها و صلح و دوستی تاکید کند، از تکنیکها و شیوههای ترکیبی بهره میبرد بنابراین برای ارتباط اولیه و ایجاد ضرباهنگ متناسب با روحیۀ فرار کودکان از تنوع رنگی در ایجاد چیدمان صحنه با استفاده از پاروانهای ابری سبک و رنگی و همچنین عروسکهای متنوع و باز هم رنگی بهره میبرد. نمایش در آغاز با بازی سه کلاغ در جایی شبیه به یک بوستان آغاز میشود. در ادامه در مییابیم که اینها روایان یک قصهاند... بعد آنها برای روایت قصه خود به انواع نمایش عروسکی متوسل میشوند... ابتدا خودشان با تنپوش که بیانگر بالهای کلاغ است، این نقش را بازی میکنند و هر سه علاوه بر بازیگری به قصهگویی هم متوسل میشوند. بعد مدل مواجهه یشان با عروسکها، گاهی حالت بونراکوی ژاپنی را میگیرد چنانچه برهها از این قاعده پیروی میکنند و گاهی نیز تیبل تاپ(رو میزی) میشوند و باز هم در این حالت سر عروسکها در کنار پاروانهای رنگی برای مثال یک بز یا یک گاو میشود؛ یعنی یک دگرگونی هم در مدل مواجهه با تیبل تاپ ملاحظه میشود و حتی در بونراکو بهرهوری شده هم کاملا وفادار به آن نیستند؛ چنانچه صورتها باز است و حتی عروسکها نسبت به عروسکهای بونراکو خیلی کوچکتر هستند. همچنین نوآوری ویژهای در ارائه عروسک مرغ و ماهی خاردار ارائه کردهاند که شیوۀ تیبل تاپ را خلاقهتر خواهدکرد. در لابهلای آن نیز موسیقی و ترانهخوانیهای بسیار ساده نیز در معرفی شخصیتها و رویدادها شنیده میشود و بازیگران نیز بسیار توانا در بازی، قصهگویی و بازیدهندگی عروسکها هستند. در کل نمایش نمایش میتواند ظرف 35 دقیقه بچهها را پای کار نگه دارد و آن هم در ندانستن زبان کرواتها، بیانگر یک اتفاق مهم نمایشی است که در آن ضمن رعایت اصول نمایشی و بهرهمندی از تکنیکها و شیوههای دگرگونشونده، از مفاهیم سازنده برای درسگرفتن بچهها استفاده شده است بیآنکه بخواهد خیلی مستقیم پیام بدهد!
نمایش واندالاواندا برای بچهها حکم داروی واکسینهکردن را دارد و به آنها توصیههای محکمی میکند که با هر کسی بنابر ظاهر و باطن ویژهاش راه و رسم دوستی را در پیش بگیرید بیآنکه بخواهند با داوریکردن باعث دلخوری و دوری دیگران از خود شوند... به هر روی در این سنین پیش از مدرسه بنابر نظریههای روانشناسان بزرگی چون زیگموند فروید بچهها بهترین یادگیریها را در پیش خواهند داشت و برای پرهیز از تبعیضها و نابرابریها چه بهتر که آدمها از همین سنین آگاه بر اختلافات ظاهری و باطنی باشند و در رنگارنگی یک جامعه آرمانی برابر از همه چیز آشنا شوند.