گفت‌و‌گو با کارگردان باسابقه تئاتر هند
تئاتر محلی و رقص‌های هندی شباهت زیادی به هنر ایرانی دارد
یک هنرمند باسابقه تئاتر عروسکی هند بر این باور است که تئاترهای محلی و رقص‌های آنان در برخی مناطق هندوستان شباهت‌های بسیاری با هنرهای ایرانی دارد.
فرزاد مظفری: شانزدهمین دوره جشنواره تئاتر عروسکی مهمانانی از کشورهای خارجی دارد و هنرمندانی از هندوستان از جمله این مهمانان هستند. دادی پودامجی یکی از پیشگامان و پرچمداران تئاتر عروسکی کشور هندوستان و رئیس یونیما ،یکی از قدیمی‌ترین سازمان‌های تئاتر عروسکی در جهان، است که همزمان با جشنواره به ایران سفر کرده است.
پودامجی در سال 1986 گروه نمایش عروسکی ایشارا را بنیان گذاشت که هم‌اکنون به عنوان یکی از پایگاه‌های پیش‌روی تئاتر عروسکی در هند و دیگر نقاط جهان شناخته شده است. این گروه، از عروسک‌ها به عنوان یک رسانه بهره می‌برد و بسیاری از موضوعات مهم را با استفاده از آن‌ها در نگاه تماشاگران عیان می‌کند.
پودامجی در جریان گفت‌و‌گو با «خبرآنلاین» از اجرای نمایش «بازتاب حقیقت» با موضوع زندگی مهاتما گاندی در جریان جشنواره تئاتر عروسکی تهران خبر داد. نمایشی که برای نخستین بار به سفارش مرکز ملی هنری ایندیرا گاندی به صحنه رفت و با پشت‌سر گذاشتن مرزهای نمایش عروسکی رایج در هندوستان، الهام‌بخش نسل‌های بعدی از هنرمندان تئاتر عروسکی شد. در این نمایش موزیکال زندگی مهاتما گاندی یکی از نمادین‌ترین چهره‌های تاریخ معاصر جهان با نوای موسیقی‌هایی از سراسر دنیا به تصویر کشیده می‌شود. مخاطب با تماشای این نمایش از زندگی گاندی در روزگار جوانی تا دورانی که به پیام جهانی خود درباره مقاومت و اعتراض بدون خشونت رسید، درک مناسبی به دست می‌آورد. این نمایش در بسیاری از شهرهای هندوستان، و البته بسیاری از کشورهای جهان همچون یونان، سنگاپور، آفریقای جنوبی، میانمار و مرکز هنرهای نمایش کندی در آمریکا به صحنه رفته است. مدت زمان نمایش «بازتاب حقیقت» 50 دقیقه است و تمام افراد بالای هفت سال می‌توانند به تماشای آن بنشینند.
پودامجی برای فعالیت‌های هنری خود در عرصه تئاتر عروسکی جوایز بسیاری دریافت کرده است و هم اکنون ریاست یونیما (اتحادیه جهانی نمایشگران عروسکی) را برعهده دارد. او در گفت‌و‌گویی با «خبرآنلاین» از ارتباط بین هنر عروسکی ایران و هند و همچنین تجربیات خود در زمینه تئاتر عروسکی سخن گفت.
آیا پیش از این هم به ایران سفر کرده بودید یا این نخستین سفر شما به ایران است؟
بله من از سال 1972 به این سو چندین بار به ایران سفر کرده‌ام. نخستین سفر من به ایران جنبه گردشگری داشت اما پس از آن در طول بیست سال گذشته حداقل سه یا چهار بار برای شرکت در جشنواره‌های تئاتر عروسکی به ایران سفر کرده‌ام.
میزان آشنایی شما با فرهنگ و هنر ایران چه اندازه است؟
من تا حدودی فرهنگ و هنر ایرانی را می‌شناسم. به ویژه که من از نیاکان شما هستم، یک زرتشتی پارسی که در هندوستان به دنیا آمده است. البته یکی از موارد آشنایی من با فرهنگ و هنر ایران از راه برگزاری جشنواره تئاتر عروسکی بین‌المللی ایشارا است که سال آینده پانزدهمین دوره آن را برگزار خواهیم کرد. ما هر سال بسیاری از گروه‌های تئاتر عروسکی ایران را به این جشنواره دعوت می‌کنیم. علاوه بر آن من با کارهای مدیر جشنواره عروسکی تهران خانم مرضیه برومند نیز آشنایی دارم و سال‌ها است که کارهای او را دنبال می‌کنم. همچنین با چهره‌هایی همانند بهروز غریب‌پور و بسیاری دیگر از هنرمندان ایرانی نیز آشنایی دارم.
با جشنواره تئاتر عروسکی تهران چطور ارتباط برقرار کردید و چگونه به این رویداد هنری دعوت شدید؟
دنیای نمایش عروسکی دنیایی بدون مرز است و ما از ر‌اه‌های بسیاری با کارهای هنری یکدیگر آشنا می‌شویم. البته من رییس یونیما یکی از قدیمی‌ترین سازمان‌های تئاتر عروسکی جهان هم هستم که بیش از 90 مرکز ملی در سرتاسر جهان دارد و ایران نیز یکی از مهم‌ترین مراکز ملی یونیما را در خود دارد که در مقایسه با دیگر مراکز در جهان تعداد اعضای بسیاری زیادی دارد. علاوه بر این رابطه میان هنرمندان و عروسک‌گردانان ایران و هند نیز همواره بسیار گرم و خوب بوده است.
تا چه اندازه با هنر نمایش عروسکی در ایران آشنا هستید؟
خیلی زیاد. ایران در کنار گروه‌های سنتی تئاتر عروسکی برخی از مدرن‌ترین گروه‌های نمایش عروسکی حال حاضر جهان را دارد. علاوه بر این شما در ایران جشنواره‌های بسیار بزرگ بین‌المللی و دانش‌آموزی تئاتر عروسکی دارید و تا آنجا که من می‌دانم سه دانشگاه و آموزشگاه‌های هنرهای دراماتیک برای آموزش تئاتر عروسکی در ایران موجود هستند. البته من به عنوان یک هنرمند تئاتر عروسکی و رییس یونیما باید با هنرمندان این عرصه در سراسر جهان در ارتباط باشم و همواره اطلاعات خود را در این زمینه به روز نگاه دارم.
درباره تکنیک اجرای خود توضیح دهید؟
من در گروه تئاتر عروسکی ایشارا از نمایش عروسکی به عنوان وسیله‌ای برای روایت داستان استفاده می‌کنم. با اینکه تمرکز اصلی روی عروسک‌ها است اما همراه با آن‌ها اشیاء، حرکات، تصاویر سایه نقاب‌ها و دیگر چیزها در همکاری با هم تاثیر قصه‌گویی را بیشتر می‌کنند.
کمی تاریخچه گروه‌تان بگویید؟
من از کودکی با نمایش عروسکی همراه بودم اما به صورت حرفه‌ای از سال 1971 به این عرصه پا گذاشتم. گروهی که هفته آینده به تهران می‌آید شامل عروسک‌گردان‌ها و بازیگرانی است که داستان مهاتما گاندی را در نمایش «بازتاب حقیقت» روایت می‌کنند. برخی از اعضای این گروه 16 سال است که با هم کار می‌کنند و برخی دیگر از سه سال پیش به ما ملحق شده‌اند.
هندوستان تاریخ کهنی در نمایش عروسکی دارد. این مساله چقدر بر کار شما تاثیرگذار بوده است؟
مطمئناً تاثیر زیادی داشته است. نمایش‌های عروسکی به شکل سنتی آن در 8 استان هند هنوز زنده هستند و سبک‌های مختلفی از نمایش‌های عروسکی از جمله نمایش با عروسک‌های دستکشی، نمایش‌های سا‌یه‌ای، عروسک‌های نخی و غیره از قدیم در بسیاری از نقاط هندوستان وجود داشته است. گروه‌های مدرن نمایش عروسکی بیشتر در شهرها ساکن هستند و از بسیاری از این تکنیک‌ها و فرم‌ها بهره می‌برند. تماشاگران در بسیاری نقاط از هندوستان به خوبی با تئاتر عروسکی آشنا هستند.
آیا میان سنت‌های تئاتری ایران و هند ارتباطی وجود دارد؟
بله، البته. شباهت‌ها و تاثیرات بسیاری در هر دو کشور دیده می‌شود. تئاترهای محلی و رقص‌های ما در برخی مناطق به ویژه مناطق غربی کشور شباهت‌های بسیاری با هنرهای ایرانی دارد. این شباهت در موسیقی و آلات موسیقی هم وجود دارد. همانگونه که پیش از این هم گفته‌ام هنر مرز نمی‌شناسد و در طول‌های نسل‌های متمادی مسیر هنرمندان و سنت‌ها با هم مبادله شده، از هم تاثیرپذیرفته و برای نسل‌های جدید از نو خلق شده است.
هنر یکی از بهترین ارتباطات دیپلماتیک و فرهنگی میان کشورها است، و ما باید به این ارتباط مردم با مردم احترام بگذاریم و آن را به رسمیت بشناسیم.
آیا نمایش عروسکی هند ریشه در مذهب و سنت‌های این کشور دارد؟
نمایش عروسکی به شکل سنتی آن بله، اما نمایش عروسکی مدرن این‌گونه نیست. اما اکنون در نمایش عروسکی سنتی هم شاهد رنسانسی در متدها و تم‌ها هستیم. سنت هیچگاه ایستا نیست و برای زنده ماندن متحول می‌شود همانگونه که تماشاگران با گذر زمان تغییر می‌کنند. چیزی که یک روز مدرن بوده است شاید امروز سنتی باشد و آن‌چه که ما امروز خلق می‌کنیم چندین سال پس از این سنتی می‌شود.