گفت‌وگو با عادل بزدوده
چرا موزه بین‌المللی عروسک راه‌اندازی نشد؟
عادل بِزدوده معتقد است: گروه‌های نمایش عروسکی باید جایی برای ساخت و نگهداری از عروسک‌هایی که این همه زحمت، وقت و بودجه‌ی هنرمندان، صرف آن می‌شود، داشته باشند.
این کارگردان تئاتر عروسکی که با نمایش «کوزه عسل نیست!؟» در جشنواره‌ی نمایش‌های عروسکی «تهران-مبارک» حضور داشت، در گفت‌وگو با ایسنا، درخصوص محل ساخت و نگهداری عروسک‌های نمایشش گفت: از خوش‌شانسی من است که در کانون کار می‌کنم. آنجا فضای نسبتاً خوبی برای ساخت عروسک داریم اما متأسفانه هنوز جایگاه تعریف شده‌ای برای جمع‌آوری و نظم‌دادن به عروسک‌ها نه در کانون و نه در جای دیگری وجود ندارد و اگر هم باشد بسیار کوچک است. بسیار متأسف شدم چندی پیش جلوی راه‌اندازی موزه بین‌المللی عروسک گرفته شد که اصلاً اتفاق خوبی نبود.
وی ادامه داد: گروه‌ها باید جایی برای ساخت و ساز عروسک و نگهداری از عروسک‌ها بعد از اجرا داشته باشند که نیست. دل آدم می‌سوزد که این همه زحمت، وقت و بودجه‌ی هنرمندان، بعد از چند اجرا هدر می‌رود. شاید بشود در گوشه‌ای از خانه از تعدادی عروسک نگهداری کرد، اما مگر خانه‌ی ما چقدر جا دارد!؟ بنابراین همه‌ی ما و مسئولان باید دغدغه داشته باشیم که برای حفظ عروسک‌ها محلی داشته باشیم.
بزدوده با اشاره به اینکه در دنیا گروه‌ها حرفه‌ای هستند و هرسال نمایش جدید تولید نمی‌کنند چون تاریخ مصرف کارشان برای دو اجرا نیست، درباره‌ی شرایط نمایش عروسکی در دنیا توضیح داد: آنها با یک نمایش سال‌ها زندگی می‌کنند و دور دنیا در تمام فستیوال‌ها اجرا می‌کنند و به قول معروف شیره‌ی عروسک را می‌کشند و بعد آن را به موزه می‌سپارند. حالا تصور کنید در تمام دوره‌های جشنواره عروسکی تهران چقدر عروسک ساخته شده و الان آن عروسک‌ها کجا هستند؟ گروه‌های خارجی این دانش را دارند با همان عروسک در طول سال اجرا داشته باشند.
این عروسک‌ساز درباره‌ی سرنوشت عروسک‌های هنرمندان ایرانی نیز گفت: باید مشخص شود که ما با انبوهی از عروسک‌هایی که تا به حال تولیده شده، چه کرده‌ایم و چقدر توانستیم از آنها نگهداری کنیم! زمانی که «شهر موشهای2» را کار می‌کردیم خانم برومند یک روز گفتند عروسک‌های موزه‌ی سینما خراب شده است؛ عروسک‌هایی مثل «گلنار»، «الو الو من جوجوام»، «کلاه‌قرمزی»، «پسرخاله» و «در به در ها» که اکثر آنها کار من و رحیم دوستی بود که چند ماه پیش خارج از کشور فوت کرد. ما فکر می‌کردیم با کمی تعمیر می‌شود آنها را درست کرد اما متوجه شدیم عروسک‌ها کلاً از بین رفته‌اند و مجبور شدیم آنها را بازسازی کنیم. یعنی حتی اگر جایی برای نگهداری از عروسک‌ها باشد، کسی نیست که از آنها حفاظت کند!
بزدوده در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره‌ی اثری که در جشنواره به صحنه برد توضیح داد: نگارش این نمایشنامه به 12 سال پیش برمی‌گردد و سال گذشته در کانون پرورش فکری اجرا شده است. موضوع اصلی درباره‌ی محبت بیش از حد است که بزرگترها نسبت به دیگران دارند و به جای آنها فکر می‌کنند و تصمیم می‌گیرند دیگران اصلاً به حساب نمی‌آیند، چون فکر می‌کنند مهربان‌تر از همه‌اند و حق دارند.
او درخصوص فضای این اثر نیز توضیح داد: فکر کردم حیف است وارد این چالش نشوم و برای این کار ماجرا را به فضایی فانتزی که پیشینه‌ی زیادی هم در ادبیات مکتوب ما دارد بردم و با الهام از داستان «کلیله و دمنه»، داستان را به فضای جنگل بردم که در آن یک خرس مهربان بیش از حد به دیگران محبت می‌کند این محبت زیاد عارضه‌هایی ایجاد می‌کند و همه تصمیم می‌گیرند به نوعی با او برخورد کنند، اما بعد به این نتیجه می‌رسند که رفتار او را بپذیرند و خودشان هم مانند او به یکدیگر محبت کنند.
این هنرمند تئاتر عروسکی با بیان اینکه مخاطب هدف این اثر بچه‌ها و بزرگترها هستند گفت: پدر و مادرهای زیادی نمایش را دیدند و گفتند این کار نوعی هشدار بود. اگر ما به جای همه فکر کنیم مطمئناً عارضه‌ای پیش خواهد آمد که شکل واقعی آن در جامعه است که فقط یک نفر به فکر همه باشد و این اتفاق کمی نیست.
او که عروسک‌های زیادی از جمله «زی زی گولو» را برای کودکان طراحی کرده است درباره‌ی نمایش عروسکی کودکان اظهار کرد: کار کردن برای کودک و نوجوان واقعاً سخت است. می‌شود بچه را فریب داد –که نباید این کار را کرد- یا فقط دل او را خوش کرد، اما بایدحرف و اندیشه‌ای در کار وجود داشته باشد و من سعی کردم رگه‌هایی از آن در این کار وجود داشته باشد تا هم برای بچه‌ها مناسب باشد و هم برای خانواده.
او درباره‌ی روند طراحی و ساخت عروسک‌های نمایشش توضیح داد: پروسه‌ی کار من به این شکل است که برای خودم یا دیگران با خمیر مجسمه‌سازی عروسک‌ها می‌سازم، به جای کشیدن طرح، تمام انرژی‌ام را روی خمیر می‌گذارم چون سه‌بعدی است و به راحتی می‌توانم آن را تغییر شکل بدهم. گروهم را هم به همین شیوه عادت داده‌ام و حتی اگر من نباشم آنها همان مدل را عین قبل می‌سازند؛ یعنی گروهی تربیت کرده‌ام که بدون من هم می‌توانند عروسک‌ها را بسازند و کارشان مشروط به حضور من نیست. این کار هم متعلق به من نیست و متعل به همه‌ی گروهی است که با من کار کردند.
عادل بزدوده با بیان اینکه حیف است به این شور و شوق ایام جشنواره بال و پر ندهیم و از آن بهره‌برداری تربیتی و اجتماعی و فرهنگی نکنیم، در ارزیابی‌اش از برگزاری جشنواره‌ی اخیر عروسکی تهران مطرح کرد: جشنواره حرکت بسیار رو به جلویی است، بخصوص سپردن آن به کسی که کننده‌ی کار است؛ یعنی کسی که هم درد و درمان را می‌شناسد و در این مقطع بهتر از مرضیه برومند نمی‌توان کسی را یافت. او از نظر مدیریتی بسیار قاطع است و فهم درستی از عروسک در ایران دارد. بعلاوه تعمیم دادن این حرکت رو به جلو در نسل جوان که حرکتی ضروری است و این خصلت بسیار خوب خانم برومند است که با قدرت نسلی را برای فرداهای ایران و دنیا آماده می‌کند و این اتفاق بسیار خوبی اشت.
نمایش «کوزه عسل نیست!؟» در سومین روز از «شانزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک» در دو سانس در تالار اصلی تئاتر شهر به صحنه رفت.